Dijital televizyonlarda Görüntü Kalitesi Görüntü

Editör


	Dijital televizyonlarda Görüntü Kalitesi Görüntü Türk TV Videorate değerleri için tıklayın!!!! Dijital uydu alıcısı üreticileri, ürünlerinin reklamını yaparken daima dijital Televizyonun mükemmel görüntü kalitesini vurgularlar. Yine de, uydu kanalları arasında zap yaparken kanallar arasında görüntü kalitesinde önemli farklılıklar olduğunu da görürüz. Bu yalnızca, duyu organlarımızın bir yanılgısı olabilir mi? Maalesef hayır! Gerçekten de kanallar arasında büyük farklılıklar söz konusu olabiliyor. Bunun en önemli nedeni servis sağlayıcıların kullandığı çözünürlüklerin birbirinden oldukça farklı olabilmesidir. Görüntü çözünürlüğü Şekil 2. Aynı görüntünün çözünürlüğü 720x576’den 352x576’e inmiş hali Dijital TV DVB standardı yayıncıların farklı çözünürlükler kullanmasına olanak tanıyor. PAL sinyalini dijitale dönüştürürken elde edilebilecek maksimum çözünürlük 720x576 pikseldir. Ancak, kanal yayıncısı daha düşük çözünürlükler kullanmayı tercih edebilir. Bkz. Tablo 1. Tablo 2’de ise NTSC çözünürlüklerini görüyorsunuz. PAL/SECAM NTSC 720 x 576 720 x 480 704 x 576 704 x 480 544 x 576 640 x 480 480 x 576 544 x 480 352 x 576 480 x 480 352 x 288 352 x 480 352 x 240 Tablo 1. PAL/SECAM sinyal çözünürlüğü Tablo 2. NTSC Sinyal çözünürlüğü Sizin de gördüğünüz gibi, aradaki fark gerçekten büyük! Meraklı okuyucularımız, muhtemelen bu noktada bazı sorular soracak-lardır. Akla en çok gelen soruları yanıtlamaya çalışalım. Neden birbirine bu kadar yakın iki farklı çözünürlük var: satır çözünürlüğü 720 ve 704 piksel, Bu geçmişten gelen bir şey mi? Analog TV yayınlarında, gelen görüntü, tele-vizyon ekranından biraz daha büyük olurdu. Televizyonlarımız hala sadece 704 piksel gös-teriyor. Fazla kalan pikseller her iki yana 8 piksel olacak şekilde dağıtılarak uydu alıcımı-zın ekranın her iki yanında daha iyi görüntü yaratmasını sağlar. Ama bunu hissetmek kolay değildir; ancak ölçümle anlaşılabilir. 704 x 576 çözünürlüğü geleneksel televiz-yonların 4:3 oranlarına yakındır; ama diğer çözünürlüklere neden gerek duyuluyor? Şekil 1 sinyal çözünürlüğünün bir pikselin biçimini ve büyüklüğünü nasıl etkilediğini açıklıyor. 704 x 576 çözünürlüğünde, bir piksel neredeyse tam bir kareye benzer. 372 x 576 çözünürlüğünde, bir dikdörtgendir ve önceki-nin genişliğinin iki katı yüksekliği vardır. 352 x 288 çözünürlüğünde, yine kareye yakın bir şekil alır; ama tabii ki bu kez, en yüksek çözünürlükteki bir pikselden 2 kat daha geniş ve 2 kat daha yüksektir. Bu olayın, görüntü kalitesini nasıl etkilediğini şekil 2’de görebilir-siniz. Bu şekilde aynı görüntü en yüksek ve en düşük çözünürlüklerde gösteriliyor. İlginç bir olgu da, Bir satırdaki çizgi ve pik-sellerin sayısının hep 16’nın katları olmasıdır. Bunun nedeni dijital TV yayınlarının 16x16 blokluk yapılar üzerinde inşa edilmiş olması-dır. Gerçek dünyaya döndüğümüzde karşılaştı-ğımız nedir? Yayıncılar hangi çözünürlüklerde yayın yaparlar? Bir Hotbird transpondörü (11,727 MHz, V) üzerinde yaptığımız hızlı bir kontrolde kanalların tümünün farklı çözünür-lükler kullandıklarını gördük. Bkz. Tablo 3. KanalGörüntü Çözünürlüğü Zagros TV 720 x 576 TRSP 352 x 288 La Locale 480 x 576 ATN Bangla 544 x 576 Telefortune 480 x 576 N-Test 352 x 576 Tablo 3. Aynı transponderdeki farklı kanalların çözünürlükleri Ekran Kenar Formatı Peki bir SDTV sinyali geniş ekran modunda gelirse ne olur? Kenar oranı artık 4:3 değil, 16:9. Maalesef hayır. Pikseller esnetilir. Her ne kadar ekranın iki yanında fazla detaylar görsek de, aktörün 40 piksel olan yüzü yatay eksende artık yalnızca 30 pikseldir. Peki, geniş ekran modunun geleneksel 4:3 modundan daha iyi olduğunu söyleyebilirmiyiz? Hayır. Önemli olan, o anki çözünürlük-tür yoksa ekran kenar oranları değil. Akılda tutmanız gereken, belki daha önemli bir şey de gelen sinyalle televizyonunuz ara-sında ekran formatı bakımından bir farklılık olduğunda, görüntü kalitesi bundan olumsuz etkileneceğidir. Şekil 4 böyle bir durumda neyle karşılaşacağınızı gösteriyor. Bunu uydu alıcınızın menüsünde ayarlayabilirsiniz. Şekil 1. 704x678. 362x678 .362x288 çözünürlüklerinde piksel büyüklüğü ve biçiminin karşılaştırılması Şekil 3. Aynı çözünürlükteki SDTV sinyalinde 4:3 ve 16:9 formatlarının karşılaştırılması HDTV ve düz panel televizyonlar Neyse ki High Definition yayınlarda daha az sorunla karşılaşıyoruz. Bu yayınlarda hem sinyal, hem de televizyonlar 16:9 olur ve yalcascadablenızca 2 farklı çözünürlük kullanılır: 1280 x 720p ve 1920 x 1080i. Pik-seller karedir. Her ne kadar H.264/AVC standardının yaratıcıları bunu çok yönlü yapmış da olsalar (örneğin birçok farklı ekran formatı bu standartta mümkündür) dijital TV yayınlarında yukarıda bahsettikle-rimizin ötesinde problemle karşılaşmayız. Yazımızı okuduktan sonra, kendinize uygun bir televizyon satın almakta daha fazla zorlanabilirsiniz. Piyasada satılan televizyonların (özellikle ucuz olanların) çözünürlükleri genellikle yukarıda açıkladı-ğımız değerlerden daha farklı olur. Bunlardan en çok karşılaşılanları :1366 x 768 ve 1024 x 768. Peki bu değerler nereden geliyor? Söyle-yelim: bilgisayar monitörlerinin çözünürlüklerinden alınmışlardır. Bkz Tablo4 PC Monitor Çözünürlükleri 640 × 400 VGA 640 × 480 VGA 854 × 480 SVGA 800 × 600 SVGA 1024 × 768 XGA 1280 × 768 XGA 1280 × 1024 SXGA 1600 × 1200 UXGA Tablo 4. Bilgisayar monitörlerinde standartlaşmış çözünürlükler WXGA (1366 x 768) XGA’dan türetilmiş bir sistemdir. Anlamı, HDTV sinyali aldığında televizyonun bunu kendi hafızasındaki çözünürlüklerden birine dönüştürmesi gerektiğidir. Yani görüntünün kalitesinin düşürülmesi gerekir. Peki ama bu kalite bozulması algılanabilir düzeyde midir? Görüş alanımızın mükemmel olmaması nedeniyle 32” bir ekranda 1920x1080 piksel çözünürlüğünü tüm ayrıntıları içinde görebilmemiz için 1.3 metre yakına gelmemiz gerekir. Diğer bir deyişle, böyle ful çözünürlüklü bir televizyon yapılacaksa yeterince büyük olmalıdır. Örneğin, yukarıda bahsettiğimiz mesafe 50” söz konusu olduğunda yaklaşık 2 metreye çıkar. Bir televizyonu 2 metreden seyretmenin esprisi olabilir; ama 1.3 metreden herhalde bunu söyleyemeyiz . Bu durumda söyleyeceğimiz, gerçekten büyük bir panel televizyon almak istiyorsanız, full HD çözünürlüğünü arayın. Eğer televizyon izleyeceğiniz oda o kadar büyük değilse, daha küçük 1366X768 çözünürlüğü ya da 1024x768 sizin için yeterince iyi bir seçim olabilir. Karar verme aşamasında kontrast, parlaklık, ışığın yansıması (plazma tele-vizyonların zayıf noktası!) gibi diğer etkenleri de göz önüne alın. Ama ne olursa olsun 852x480 çözünürlüklü ucuz modellerden kaçının. SonuçSDTV yayıncıları arasında kolaylıkla düşük çözünürlükte, yani kötü görüntü kalitesinde yayın yapan kanallar bulabiliriz. Görüntüler eski VHS kasetlerindeki kadar zayıf olabilir. Dijital TV yayınlarının her zaman en kaliteli yayın olduğunu söylemek bu nedenle mümkün değildir. Ancak, HDTV söz konusu olduğunda bunu söyleyebiliriz. Yalnızca HDTV sinyalleri uyumlu bir televizyonda izlendiğinde yüksek kalite anlamına gelir. Ayrıca, çözünürlük görüntü kalitesini etkileyen tek faktör değildir. Sizin de bildiğiniz gibi, alınan sinyal ve televizyonun ekran biçimi formatında uyumsuzluk da kaliteyi düşüren bir etkendir. Tabii başka şeyler de sayılabilir, Şekil 4. Görüntü formatıyla televizyonun ekran formatı arasında uyumsuzluk olduğunda görüntünün dönüştürülmesi Görüntü çözünürlüğü, bu makalenin ilk bölümünde tartışılan görüntü kalitesini etkileyen faktörler arasında en önemlilerinden biri. Bilgisayar monitörünün çözünürlüğüyle ilgilenmiş olanlar haklılığımızı hemen teslim edecektir. Çözünürlük ne kadar yüksek olursa, görüntünün netliği de o kadar yüksek olur, bu kadar basit. Aynı şekilde çok etkili bir başta faktör de orijinal sinyalin dijitalleştirilmesi sırasında kullanılan sıkıştırma oranı. feediBu konuda bilgisi olmayan okurlarımız için bunu biraz açıklayalım. Sıkıştırma, orijinal dijital sinyaldeki bit sayısının veriyi taşırken azaltılması için yapılır. Bilgisayar kullanıcıların çoğu sıkıştırıl-mış dosyaları iyi bilirler. Winzip veya Winrar gibi programları kullanarak sıfır kayıpla bilgi gönderebilirsiniz. Kayıpsız gönderim, sıkıştırılmış dosyayı açtığınızda tekrar orijinal dosyayı eksiksiz olarak görmeniz anlamına gelir. Dijital TV’de MPEG-2 sıkıştırma tekniği kullanılır. Bu teknikte ise bilgi gönderirken kayıp meydana gelir. Sıkıştırılmış bilgiyi açtığınızda, orijinale yakın bir şey elde edersiniz; ama orijinaliyle aynı değildir artık. Eğer bilgisayarınızdaki bir Bitmap resmi (.bmp uzantılı) JPEG formatına dönüştürdüyseniz, yine kayıplı bir dönüşüm yapmışsınızdır. Bu resim tekrar Bitmap formatına dönüştürülse bile, artık orijinalinden farklı olur. Farklılıklar çıplak gözle görülmesi imkansız derecede önemsiz olabilir; ama grafik programınız aşırı sıkıştırma yaparsa kayıplar o kadar da önemsiz olmayabilir. Şekil 1’de bir örnek görülüyor. MPEG-2 headend sistemlerinde, sıkıştırma çeşitli seviyelere ayarlanabilir. Bu şekilde, operatör görüntü kalitesiyle bit hızı arasında tercihte bulunabilir. Bit hızından sıkıştırma oranını ve doğal olarak görüntü kalitesini anlayabiliriz. Bit hızı ne kadar yüksek olursa, görüntü o kadar iyi olur. Dijital TV sinyalini bir DVD görüntüsüyle karşılaştırmak ilginç olabilir. Ticari DVD’lerdeki filmler en üst MPEG-2 çözünürlüğünde (PAL for-matında 720x576) maksimum 9.8 Mb/sn ortalama 4 Mb/sn bit hızında olurlar. Artık bir süreden beri, www.satcodx.com adresinde yayınlanan bilgilerden faydalana-rak farklı kanalların ortalama bit hızlarını (ve görüntü çözünürlüklerini) çok kolay bir şekilde öğrenebilirsiniz. Bu web sayfasını ziyaret etti-ğinizde Avrupa’da DVD kalitesinde yayın yapan pek fazla kanal olmadığını göreceksiniz. Tabii ki, Önemli film, spor veya büyük ulusal kanallar bazen normal bir DVD’den de daha yüksek bit hızları sunuyorlar. Ama Avrupa’da şifresiz yayın yapan kanalların çoğunluğu 2.5 Mb/sn arasında salınıyor (13° Doğu Hotbird veya 19.2° Doğu Astra1 uydularına bakabilirsiniz). Hatta bazı kanallar 1 Mb/sn’nin bile altında. Görünüşe göre, bazı yayıncılar görüntü kalitesini tekniğin izin verdiği seviyenin de altına düşürmek konusunda son derece gayretkeş. Daha sınırlı bilgisi olan okurlar için, bir MPEG-2 TV kanalından en iyi görüntü kalitesini elde etmek için bit hızının 5 Mb/sn, hatta dina-mik içeriklerde (spor karşılaşmalarında veya hareketli fimlerde örneğin) daha da hızlı olması gerektiği, ama daha statik örneğin sohbet programları gibi yayınlarda 2 Mb/sn’ye kadar düşebildiğini söyleyelim. SatcoDX personeli farklı günlerde ve saatlerde alınan ortalama kanal bit hızını vermekle oldukça faydalı bir iş yapıyor. Listede bit hızına tıkladığınızda, farklı gün ve saatlere ait, ölçülmüş tüm değerleri görebiliyorsunuz. Çok düşük bit hızının ne gibi belirtileri olabilir? Statik sahnelerde, küçük ayrıntıların görünürlüğü azalır ve nesnelerin kenarlarında parazit gözlemleyebilirsiniz. Çok düşük bit hızları dinamik sahnelerde çok daha kötü durur. Böyle bir durumda, hareket eden nesnenin yanında, kare şeklinde piksel blokları görürsünüz. Bu tür görüntü bozukluklarına karşı hassas olan öyle insanlar vardır ki, böyle görüntülerle karşılaştıklarında o kanalı izlemeyi bırakırlar! Kroma örnekleme formatı Uydulardan evlerimize gelen MPEG-2 sinyal yayını daima 4:2:0 kroma örnekleme forma-tında yapılır. MPEG-2 standardı diğer formatları da mümkün kılıyor. Bunlar, 4:2:2 ve 4:4:4. for-matları. Çok fazla ayrıntıya girmeden ikinci ve üçüncü sayılar ne kadar yüksek olursa, çözünür-lük ve renk bilgisinin ve doğal olarak görüntünün daha iyi olacağını söyleyelim. Aynı şekilde, aynı içeriği yayınlamak için daha yüksek bit hızına ihtiyaç duyulur. 4:2:2 bazen feed sinyallerinde kullanılır, 4:4:4 ise yayınlarda kullanılmaz. Yapı-lan testlerde 4:2:0 ve 4:2:2 görüntüleri ara-sında kalite farklılığı olduğu tespit edilmiş olsa da, fazladan bant genişliği harcamaya değecek kadar olmadığı görülmüş. İşte 4:2:2 sinyalini bulabileceğimiz yerin daha çok feed sinyalleri olmasının nedeni de bu. Feedler, en son yayın aşamasından önce kaydedilir/veya düzenlemeye tabii tutulacakları varsayılır. Örneğin, görüntüye bazı grafikler eklenebilir. 4:2:2 sinyali operatöre düzenleme sırasında kaçınılmaz olarak meydana gelen parazitlere karşı fazladan bir kalite marjı sağlar. Yalnız şunu da unutmayın ki yalnızca bazı feedler 4:2:2 formatında yayınlanır, diğerleri “normal” 4:2:0 formatındadır. Ticari uydu alıcılarının büyük çoğunluğu 4:2:2 formatını işleyemez;ama bunu yapabilenler de vardır. Diğer faktörler Görüntü kalitesini etkileyen başka faktörler de var mı? Hiç şüphesiz; bunlardan iki tanesini zaten açıkladık: çözünürlük ve sıkıştırma seviyesi kesinlikle en önemli iki faktör. Bu parametreler tamamen yayıncıya bağlı. Maalesef izleyicinin çözünürlüğü artırmak veya sıkıştırma seviyesiyle oynamak konusund yapabileceği hiçbir şey yok. Transponderun gücü ve ayak izi, FEC ve sin-yalin sembol hızı gibi parametrelerde biraz daha iyimser olabiliriz. Bu parametreler sinyalin genel kalitesini belirlerler (yalnızca görüntü değil). Bunları değiştirmek mümkün olmasa da, çana-ğımızı büyültebilir ya da daha iyi bir LNB kullanabiliriz. Böylece bir ölçüye kadar düşük güç, yüksek FEC ve ışın odağından uzakta olma gibi olumsuzlukları bertaraf edebiliriz. Bu önlemler ayrıca görüntü kalitesini de geliştirir, özellikle sinyal alanının kenarındaysanız. Sembol hızına gelince, teorik olarak sembol hızı ne kadar düşük, sinyalin kapladığı bant genişliği ne kadar dar olursa yüksek bir c/n oranı elde etmek de o kadar mümkündür. Ancak, bu değer uydu alıcısının tuner tasarımına da bağlıdır. Yani, bazı uydu alıcıları düşük SR sinyallerinde daha iyi veya daha kötü olabilirler. Diğer bir deyişle daha iyi bir uydu alıcısı kullanarak bu parametreleri iyileştir-mek mümkündür. Uydu alıcıları, çıkışlarındaki kaliteyle de farklılaşırlar. Dijitalden analog a dönüştürücü ve filtreler bu açıdan etkilidirler. Kötü tasarlanmış alıcıların görüntü kalitesi daha kötü olur. Eğer farklı kanallarda benzer parazitler görüyorsanız; ya alıcınızın kalitesi iyi değildir ya da bağlantı kablolarında sorun vardır. Tabii ki, bu durum televizyonunuzun kalitesinden de kaynaklanabilir (ya da ayarlarının doğru yapılmamış olmasın-dan dolayı). Nedenini bulmak için, farklı sinyal kaynakları (DVD oynatıcı, başka bir uydu alıcısı), farklı görüntü girişleri ve kablolar kullanarak deneme yapmanız gerekir. 10 yıl kadar önce, MPEG-2 sistemi henüz daha çok yeniyken, o dönem uydu alıcılarında kullanılan ilk kuşak MPEG-2 işlemcilerinden dolayı bazı görüntü sorunları ortaya çıkmıştı. Eğer kullandığınız uydu alıcısı çok eskiyse ve görüntüyle ilgili sorunlarınız varsa, nedeni cihazınızın eskiliği olabilir. Yazılım güncellemeleri bazen işe yarar (eğer varsa). Bu arada, aynı şeyle şimdi MPEG-4 işlemcilerinin ilk kuşağında da karşılaşırsak çok ilginç olur. Ne de olsa, bunlar da insan yapımı…. Sonuç Dijital TV yayınlarında görüntü kalitesini etki-lemesi olası pek çok potansiyel etken olsa da görüntü çözünürlüğü ve yayıncını uyguladığı sıkış-tırma seviyesi en önemli iki faktör. Sisteminizin görüntü kalitesini değerlendirmek istediğinizde ( özellikle, güzel, yeni ve yüksek çözünürlüklü bir panel televizyonda) değerlendirmeyi yapacağınız kanalı, dikkatli bir şekilde seçmelisiniz. www.satcodx.com adresini ziyaret ederek en yüksek çözünürlüklü (PAL için 720/704x576 veya NTSC için 720/704x480) ve en yüksek bit hızına (veri kaybının az ve MPEG-2 sıkıştırması esnasında parazitin az olduğu anlamına gelir) sahip kanalları seçin. Aslında, bit hızı beklentimize ilişkin genel bir kural bile koyabiliriz. Dinamik bir kanalda (spor/film) en üst çözünürlük seviyesinde görüntü kalitesi şöyle olmalı: 5 Mb/sn üstü mükemmel, 4-5 Mb/sn çok iyi, 3-4 Mb/sn iyi, 2-3 Mb/sn ortalama (VHS) ve 2 Mb/sn’den düşük değerler için zayıf. Makalenin devamında Türksat taki kanalların videorate oranlarını vereceğiz böylece neyi ne kadar kaliteli izlediğimizi görebileceğiz. Türk TV Videorate değerleri için tıklayın!!!! Kaynak: http://www.tele-satellite.com